Details van de legers:

• Toestand Belgisch leger ten tijde van augustus 1914
• Toestand Belgisch leger ten tijde van mei 1940
• Toestand Duits leger ten tijde van meidagen 40

Gesneuveldenlijsten:

Het militaire verleden van het Gentse Citadelpark

• Militaire geschiedenis Gent voor de bouw van het Citadel van Gent.
• De bouw van het Citadel van Gent.
• De Geleidelijke sloop van het Citadel van Gent.
• Nog aanwezige restanten Citadel in het huidige park.
  • Toegangspoort Courtine 1-2
  • Restanten Bastion 5
    • Gedeelte gebruikt door Gentse Groendienst
    • De Grottenstructuur
    • De mysterieuze grot
  • Mogelijke restant Ravelijn 1-2: Het Moorke
  • Restanten Ravelijn 5-1
    • Flankerende kanonkazematten: Het Amfitheater.
    • Kazematten van de Demi-Lune.
• De Bouw van een Belgische commandobunker 1938.
• De commandobunker tijdens de bezetting 1940-1944.
• De Bunker in gebruik door de Civiele bescherming vanaf 1947.
• Nadere blik op de huidige restanten van de bunker
  • Rondgang aan de buitenkant.
  • Rondgang aan de binnenkant
    • Ingang tot en met toegangssas originele bunker.
    • Restanten originele Belgische Bunker.
    • Bijgetrokken gedeeltes oude Citadel.

Een bezoek aan de binnenzijde van de nog bestaande bunker in het Citadelpark te Gent -

Deel 2: De restanten van de originele Belgische bunker uit 1938.

We vervolgen onze tocht aan de binnenkant van de bunker waar we bij de vorige reportage waren gestopt, namelijk achter het toegangssas van de bunker.

De wanden alsook het plafond zijn bedekt met geluidsdempende materialen, allicht om overtollig galmen van telefoongesprekken te beperken. Op bovenstaande foto rechts is de tweede toegang tot deze kamer zichtbaar op de rechter kant (aan de doos op de grond).

De telefoniekamer bevatte aan beide kanten een aantal uitklapbare tafeltjes. Hier konden eventueel bijkomende telefoons, telefaxen,... opgesteld worden.

De witte kasten voorbij deze tweede toegang tot deze kamer verbergen ook nog iets leuks, allicht voor sommigen een verzamelobject. Een vrij oude nog aanwezige telefoon-centrale. Op de zijkant van de telefooncentrale kan men nog onderstaande tekst in het zwart geschilderd lezen: "1932 3/589". Of dit nog origineel is van voor de oorlog valt sterk te betwijfelen omwille van de brand die ooit in de bunker woedde bij de bevrijding in 1944. Niets sluit natuurlijk uit dat deze telefoniekamer afgesloten is geweest bij de brand en hierdoor misschien wist te ontsnappen aan de vlammen?

Daarna komt men in een zigzag terecht van een gang tussen de tweede en derde betonnen bunkerruimte gemaakte, houten kabinetten. Deze onderverdeling met houten kabinetten is zo goed als zeker ook niet origineel. De originele bunker zal allicht deze onderverdeling niet gehad hebben. Het indelen van deze twee betonnen kamers in verschillende kleinere kabinetten dateert allicht ook uit de tijd van de Civiele Bescherming.

Kijkende vanuit de tweede toegang van de telefoniekamer in de vervolggang krijgen we links en rechts een houten kabinet. Links is aangeduid als de tekenkamer, rechts de commandozaal, een soort vergaderzaaltje. Daarna komt men via een rechts-linkse bocht voor de toegang te staan van de eigenlijke commandokamer in de bunker.

Deze kabinetten zijn in feite niets anders dan een aantal kleinere kamers gemaakt op basis van houten chambretten. Het plafond in deze kamers is gemaakt van een soort soepele geperforeerde folie in de vorm van kleine golfplaten. Zeker dit eerste kabinet is als een rommelhok te bestempelen.

Hetgene aan de binnenkant van de bunker wel wat storend is, is dat de bunker na zijn officieel overdracht aan de stad Gent in 1993, een laatste keer effectief werd gebruikt voor een tentoonstellingenreeks in het SMAK die ook deze bunker als tentoonstellings-ruimte ging gebruiken. Hierdoor vindt men hier en daar nog zaken terug die zeker niet origineel bij de bunker horen maar aanpassingen zijn voor deze toenmalige tentoon-stelling. Het betreffen meestal plexiglazen naambordjes, bakjes tegen plafonds voor het plaatsen van projectoren, extra spots en verlichting,... Ze duiken jammer genoeg te pas en onpas op en maken het er soms niet eenvoudiger op de originele structuur te proberen begrijpen.

Deze kamer was in elk geval het epicentrum van de bunker. Het commando zal zich trouwens in de periodes "voor" de Civiele Bescherming ook altijd hier in één van de beide originele betonnen ruimtes bevonden hebben.

De bunker was tijdens de periode dat hij gebruikt werd door de Civiele Bescherming het opvolging voor de verspreiding van radio-activiteit, chemische wolken,... De opvolging van dergelijke bedreigende zaken, konden volledig opgevolgd worden in deze ruimte van de bunker. Heel specifiek en leuk om nog terug te zien zijn daarom het bord dat u hieronder meer in detail ziet afgebeeld. Het toont ons de registratie en het meer in detail volgen van de metingen van kleinere tussenstations en meetpunten die hier dan werden verzameld en beoordeeld.

Achter de gepantserde deur aan de rechter kant in de koffiekamer, vindt men een gangetje. Dieper in dit gangetje komt men bij een uiterst kleine ruimte. In de ruimte ziet men een aantal waterpompen.

Deze ruimte roept al meteen enkele vragen op. U kunt zien dat de toegang wordt beschermd door opnieuw een uiterst zware gepantserde deur zoals aan de hoofdingang van de bunker. Het betreft hier opnieuw een deur die kon geopend worden als twee aparte delen, een paardendeur.

Op de foto rechtsboven ziet u duidelijk het geheel van de pomen. Zo ziet u links de vuilwaterpomp. Deze pomp zal al het vuile water uit de bunker, allicht omvattende water van wasbakken, douches en allicht ook de toiletten, doorpompen naar allicht de klassieke riolering in de buurt van de bunker.

De grote centrale pomp zou uit het jaar 1973 zijn. Dit kan worden uitgeteld op basis van het type pomp dat wordt gevolgd door een hoofdletter dat in verband staat met het bouwjaar van de pomp. Dat niets hier nog origineel uit de Belgisch-Duitse gebruiksperiode van de bunker mag bij deze ook duidelijk zijn. (Detailinfo verkregen via Mr Mineur).

De grotere centrale pomp werktte op basis van twee sondes (die men trouwens vooraan kan zien zitten op het plaatje voor de pomp). Ze hield het niveau van de grondwaterput in het oog. Zo werd het overtollige, eventueel de bunker binnendringende grondwater, naar deze put afgeleid. Indien het peil van dit grondwater in die put te hoog kwam te staan, werd dit automatisch weggepomp naar de omliggende riolering.

Dat deze kleine ruimte zo sterk wordt beveiligd met een dergelijke zware gepantserde deur, is niet omwille van de waterpomp maar om wat er naast de waterpomp ook nog in dit kamertje aanwezig is. Op de foto's hierboven ziet u de buizen van het water rechts onderaan in een tunneltje verdwijnen in structuren gemaakt met beton en baksteen. Daarboven bevindt zich echter een nog ruimer gat dat veel interessanter is voor de beschrijving van de bunker, dit was namelijk een origineel Belgische nooduitgang uit 1938.

Dat de bunker van kort voor WO II dateert en van Belgische origine was, mag ook duidelijk blijken uit de afwerking van deze nooduitgang. Deze vertoont namelijk zeer veel gelijkenis met wat in onder ander 2 bunkers van bruggenhoofd Gent ook te vinden was. (details: nooduitgang bunkers TPG). Op deze link vindt u ook de gedetailleerde werking van dat type nooduitgang.

Op de foto rechts ziet u de rest van de origineel metalen IPN profielen voor de nooduitgang af te sluiten. Ze staan tegen de muur gestapeld achte de zware gepantserde deur.

Het systeem is in dit geval zodanig ontworpen dat men wel degelijk profielen aan de bovenkant kan verwijderen en terugduwen. Dit zal echter niet toelaten de toegang volledig vrij te krijgen omdat men op die manier misschien 4 of 5 profielen gaat kunnen wegschuiven. Dit zal echter nooit voldoen om de bunker effectief te kunnen betreden. Men heeft namelijk ook voorzien dat men de opschuivende profielen dient te versporen om ze uit de nooduitgang te kunnen verwijderen, wat men onmogelijk gaat kunnen doen indien men dit dient te proberen doen, komende van de buitenkant van de bunker.

Het mag wel duidelijk zijn dat men enkel door voorbij de metalen profielen te kruipen, nog niet aan de buitenkant van de bunker staat. Achteraan in het gat ziet u op de linker zijmuur enkele klimijzers in de muur zitten die er op wijzen dat er toch iets moet zijn om via die weg uit de bunker te kunnen geraken.

Deze nooduitgang zal in zijn originele toestand nog niet echt ideaal geweest zijn voor iedereen. De breedte en hoogte zijn zeker niet meer dan 1 meter. Als men achteraan het gat omhoog kijkt krijgt men dit te zien.

Deze ruimte is amper opnieuw hoog genoeg om er in recht te staan. Daarnaast is ze amper 1 meter in het vierkant groot. Toch hebben we binnen deze reportagereeks deze structuur al eerder te zien gekregen.

Als eerste kijken we eens nader wat we rechts van de stijgijzers kunnen zien. Op het eerste zicht zou je denken een luchtschacht te zien hogerop. Het is echter geen schacht want als men het nader bekijkt, krijg je zelfs het groen van Citadelpark in de omtrek te zien.

Inderdaad, bij het gedeelte van de nooduitgang dat van de bunker aan de buitenkant zichtbaar is, ziet men eveneens rechts in het uitstekende gedeelte hetzelfde roostertje zitten. Bij deze wil ik trouwens ook even op wijzen dat dat er voor de nooduitgang nog een gemetst putje te zien is. Dit is mogelijks verbonden met een citerne in de ondergrond voor het opvangen van overtollig grondwater. Het is deze citerne die automatisch bij te hoge stand van inhoudend grondwater, via de pomp in de bunker zou worden weggepompt.

Boven de ladder op basis van stijgijzers is ook geen vervolggang meer te vinden zoals zou kunnen vermoed worden. Men ziet er een klein metalen deurtje dat we ook in onze vorige reportage over de buitenkant van de bunker al tegenkwamen. Het kleine zwarte gepantserde deurtje is van een gelijkaardig systeem als de andere gepantserde deuren in de bunker. Het is afgesloten op basis van een vierpuntsslot (één in elke richting). Langs de buitenkant is in normale omstandigheden, het deurtje niet openmaakbaar.

We zien op de foto hierboven duidelijk rechts achteraan de deur langswaar we de keuken binnenkwamen. Links zien we een totaal volgepropte kleinere ruimte. Dit was de sanitaire ruimte. Het deurtje naar rechts is dan de toegang tot de voorraadkamer.

De huidige stroomvoorziening van de bunker verloopt heden helemaal vanuit deze ruimte. Men vindt er heel wat stroomkasten en ook de nog in gebruik zijnde stroommeters, bevinden zich hier. Zo is er volledig achteraan de hoofdverdeelkast. Hier zat ook de mogelijkheid om stroom te nemen vanaf het klassieke stroomnet enerzijds en de stroomgroep in de oude kazemat voor de bunker anderzijds. Er bevinden zich nog enkele andere stroomkasten aan de rechter zijkant van de keuken. Welke de functie is van elk van de kasten is mij onbekend. Wel is duidelijk dat de stroomvoorziening in de bunker het cruciale probleem is. Dit is ook één van de hoofdredenen om zeer moeilijk doen over mogelijkheden om deze bunker te bezoeken. Zo zijn bepaalde stroomkasten officieel afgekeurd en bijvoorbeeld wel noodzakelijk voor een volledige correcte verlichting van de bunker. Ook ontbreken door de jaren heen vele degelijke detailplannen van de huidige elektriciteitskasten en bestaande circuits zodat de personen die opgeroepen kunnen/willen worden om deze installaties te komen depaneren in elk geval dun gezaaid zijn. Bijkomend probleem is ook dat het huidige Chalet, gebruikt door de Groendienst, ook zijn stroom krijgt vanuit deze ruimte.

Hier staat de aanzuigpomp voor de aanzuig van lucht uit de bunker naar de filters. De lucht werd aangezogen vanuit de roosters in de vloer van de verschillende ruimtes. Deze werd dan via deze aanzuigpomp doorgepompt naar een filter en opnieuw verdeeld over de verschillende kamers van de bunker. Men probeerde in tijd van gevaar zo weinig mogelijk externe lucht aan te zuigen om het risico op contaminatie van buitenaf zo klein mogelijk te houden (alhoewel men dan op dit gebied aan deze bunker met de bestaande doorsteek tussen de telexruimte en de kazemat met de stroomgroep dit effect al degelijk om zeep had gekregen).

Er was ook een schouw voorzien voor de aanzuig van eventueel verse buitenlucht. Dit werd omschreven bij de buitenstructuren van de bunker als schacht (nr 11).

De ruimtes die in groepen waren gelinkt qua aanvoer van gezuiverde lucht waren:

1. de 2 kleine houten kabinetten, tekenkamer en het vergaderzaaltje.
2. de commandokamer en de kleine vergaderzaal.
3. Vergaderzaal, telexruimte, tekenkamer en telecom.

Merkwaardig is wel dat bepaalde ruimtes konden geventileerd worden door middel van verschillende kranen. Het is alsof men door het kiezen van het al dan niet openzetten en sluiten van bepaalde kranen, kon kiezen voor drie verschillende programma's van te ventilleren ruimtes.

Mocht iemand nog over bijkomende informatie beschikken van deze structuur, blijft dit steeds welkom als mogelijke aanvulling op deze pagina. Mail in dat geval gerust op onderstaande mailadres: info@bunkergordel.be

Graag had ik bij deze onderstaande diensten willen danken voor het mogelijk maken van deze reportage:

• Mr. Ghislain Mineur voor zijn zeer vlotte manier van samenwerken als het gaat over het beschikbaar stellen van materiaal en gedachtengoed, het ruilen van waardevolle documentatie.
• De Gentse Groendienst voor zijn vlotte medewerking.